فهرستی از ترجمه‌های فارسی قرآن
فهرست ترجمه‌های فارسی قرآن
فهرستی که می‌آید شامل ترجمه‌های کامل قرآن کریم و بر اساس تاریخ نخستین چاپ چینش شده است. برای ارزیابی ترجمه‌ها و مقایسه آنها به کتاب بررسی ترجمه‌های امروزین فارسی قرآن کریم اثر بهاءالدین خرمشاهی و مجله ترجمان وحی مراجعه کنید. توصیفی که در جدول زیر برای نوع ترجمه‌ها آمده از سایت رسمی مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی گرفته شده است.
|
مترجم |
نخستین چاپ |
نوع ترجمه |
کتاب‌شناسی |
|
|
۱. |
غلامعلی حداد عادل |
۱۳۹۰ش |
نثر روان و محتوا به محتوا |
مشهد: موسسه انتشارات آستان قدس رضوی (به نشر) ، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۳۹۰ |
|
۲. |
حسین استاد ولی |
۱۳۸۵ش |
نثر روان و دقیق |
قم: انتشارات اسوه، ۱۳۸۵ش. |
|
۳. |
سیدعلی موسوی گرمارودی |
۱۳۸۳ش |
نثر روان همراه با توضیحات داخل پرانتز و پانوشت |
وی‍راس‍ت‍اران بهاءالدین خرمشاهی، حسین ص‍درال‍ح‍ف‍اظ ، حسین اس‍ت‍ادول‍ی، تهران: انتشارات قدیانی، ۱۳۸۳ش. |
|
۴. |
ترجمه گروهی[۱] |
۱۳۸۳ش |
نثر روان و جمله به جمله همراه با توضیحات داخل پرانتز |
قم: انتشارات دارالذکر، ۱۳۸۳ش. |
|
۵. |
۱۳۸۳ش |
نثر روان و دقیق همراه با توضیحات داخل كروشه |
قم: اسوه، ۱۳۸۳ش |
|
|
۶. |
علی‌اصغر برزی |
۱۳۸۲ش |
نثر ادبی همراه با نكات نحوی هر آیه بعد از ترجمه و توضیحات تفسیری داخل كروشه |
تهران: انتشارات بنیاد قرآن، ۱۳۸۲ش |
|
۷. |
۱۳۸۲ش |
نثر روان همراه با توضیحات اندك و شرح واژه‌های قرآنی |
قم: انتشارات عصمت، ۱۳۸۲ش |
|
|
۸. |
محمد صادقی تهرانی |
۱۳۸۲ش |
نثر روان (نسبتاً) همراه با توضیحات در متن و پانوشت |
تهران: انتشارات کلیدر، ۱۳۸۲ش |
|
۹. |
سیدمحمدکاظم ارفع |
۱۳۸۱ش |
نثر روان بر اساس ساختار دستور زبان فارسی و فاقد هرگونه توضیح و تفسیر |
[تهران]: انتشارات فیض کاشانی، ۱۳۸۱ش |
|
۱۰. |
علی اصغر حلبی |
۱۳۸۰ش |
تحت اللفظی، نثری دستوری نه چندان مطلوب، با توضیحاتی محدود و مناسب داخل قلاب |
تهران: اساطیر، ۱۳۸۰ش |
|
۱۱. |
علی‌اکبر طاهری قزوینی |
۱۳۸۰ش |
نثر ادبی، نسبتاً دقیق و مطابق، همراه با توضیحات و تفسیر فشرده میان کروشه |
تهران: انتشارات قلم، ۱۳۸۰ش |
|
۱۲. |
۱۳۸۰ش |
نثر روان و دقیق، مطابق با قواعد دستور زبان فارسی همراه با توضیحات فراوان تفسیری داخل پرانتز |
[قم]: مرکز چاپ و نشر قرآن کریم، ۱۳۸۰ش |
|
|
۱۳. |
۱۳۸۰ش |
(با ترجمه فارسی و انگلیسی) نثری روان با رعایت اصول دستور زبان فارسی، متمایل به ترجمه آزاد، همراه با توضیحات تفسیری داخل قلاب و پانوشت |
تهران: هنر بیداری، ۱۳۸۰ش |
|
|
۱۴. |
مسعود انصاری |
۱۳۷۷ش |
روان، خوشخوان و مطابق با متن. مترجم از اهل‌سنت است |
تهران: فرزان، ۱۳۷۷ش |
|
۱۵. |
۱۳۷۴ش |
نثر ادبی و روان، خالی از توضیحات گسترده در متن، مطابقت ترجمه با اصل، دارای توضیحات و نكات تفسیری در پانوشت |
انتشارات نیلوفر، ۱۳۷۴ش |
|
|
۱۶. |
۱۳۷۳ش |
محتوا به محتوا |
تهران: دارالقرآن الکریم دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی |
|
|
۱۷. |
محمدمهدی فولادوند |
۱۳۷۳ش |
نثر روان و ساده، محتوا به محتوا |
تهران:دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی |
|
۱۸. |
احمد کاویانپور[۲] |
۱۳۷۲ش |
نثر ادبی و شیوا، همراه با توضیحات گوناگون داخل پرانتز و بدون پرانتز |
[تهران]:انتشارات اقبال، ۱۳۷۲ش |
|
۱۹. |
کاظم پورجوادی |
۱۳۷۲ش |
نثر روان، همراه با دقت نسبی و تا حدودی آزاد |
تهران: بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ۱۳۷۲ش |
|
۲۰. |
سید جلال‌الدین مجتبوی |
۱۳۷۲ش |
نثر روان، دقیق و شیوا همراه با توضیحات |
[تهران]: نشر حکمت، ۱۳۷۲ش |
|
۲۱. |
مصطفی خرم‌دل |
۱۳۷۰ش |
نثر روان و ساده بر اساس قواعد دستور زبان فارسی همراه با خلاصه تفسیر و توضیحاتی داخل پرانتز، مترجم از اهل‌سنت است |
تهران: انتشارات احسان، ۱۳۷۰ش |
|
۲۲. |
ابوالقاسم امامی |
۱۳۷۰ش |
نثر ادبی متمایل به نثر قدیم، با رعایت مطابقت با متن |
[تهران]: انتشارات اسوه، ۱۳۷۰ش |
|
۲۳. |
۱۳۶۹ش |
نثر روان، آمیخته با تفسیر به صورت غیرمتمایز |
چاپخانه اسلامیه، ۱۳۶۹ش |
|
|
۲۴. |
محمد خواجوی |
۱۳۶۹ش |
تحت اللفظی، شیوا و امروزی |
[تهران]: انتشارات مولی، ۱۳۶۹ش |
|
۲۵. |
جلال‌الدین فارسی |
۱۳۶۹ش |
ترجمة آزاد و تا حدودی روان و استوار |
تهران: انجام کتاب، ۱۳۶۹ش |
|
۲۶. |
۱۳۶۷ش |
خوشخوان و شیوا |
[تهران]: انتشارات سروش، ۱۳۶۷ش |
|
|
۲۷. |
داریوش شاهین |
۱۳۵۹ش |
نثر ادبی همراه با توضیحاتی داخل پرانتز و پانوشت |
انتشارات جاویدان، ۱۳۵۹ش |
|
۲۸. |
حکمت آل آقا |
۱۳۵۳ش |
نثر روان و سلیس، ترجمه محتوا به محتوا |
تهران: انتشارات اقبال، ۱۳۵۳ش |
|
۲۹. |
علی نقی حسینی دیباجی (فیض الاسلام) |
۱۳۴۸ش |
نثر ادبی همراه با توضیح و تفسیر در داخل پرانتز |
تهران: کتابخانه اسلامیه، ۱۳۴۸ش |
|
۳۰. |
زین العابدین رهنما |
۱۳۴۶ش[۳] |
تحت اللفظی همراه با تفسیر |
تهران: کیهان، ۱۳۴۶ش |
|
۳۱. |
محمود یاسری |
۱۳۴۴ش |
نثر روان همراه با توضیحات تفسیری گسترده و افزوده‌های كوتاه در پانوشت |
[قم]: کتابفروشی و انتشارات اسلامیه، ۱۳۴۴ش |
|
۳۲. |
ابوالقاسم پاینده |
۱۳۳۶ش |
نثر ادبی فصیح و گویا و بر اساس قواعد دستور زبان فارسی |
تهران: انتشارات علمی جاویدان، ۱۳۳۶ش |
|
۳۳. |
شیخ محمدکاظم معزی |
۱۳۳۶ش |
تحت اللفظی همراه با توضیحات اندک داخل پرانتز |
[تهران]: مؤسسه انتشارات صالحین، ۱۳۳۶ش |
|
۳۴. |
۱۳۲۶-۱۳۲۴ش |
نثر روان و استوار، بر اساس دستور زبان فارسی همراه با توضیحات تفسیری داخل پرانتز و پانوشت |
یزد: [بی‌نا]، ۱۳۲۶-۱۳۲۴ش |
|
|
۳۵. |
۱۳۲۳ش |
ترجمه آزاد همراه با خلاصه تفاسیر داخل پرانتز |
[تهران]: کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۲۳ش |
|
|
۳۶. |
میرزا محمدطاهر مستوفی (بصیرالملک) |
۱۲۹۴ق |
نثر روان و نسبتاً دقیق |
۳جلد، [تهران]: کتابخانه علمیه اسلامیه، ۱۲۹۴ق |
|
۳۷. |
شاه ولی الله دهلوی (۱۱۱۴-۱۱۷۶ق) |
[بی‌تا] |
تحت اللفظی و دقیق همراه با توضیحات تفسیری در حاشیه و داخل پرانتز، مترجم از اهل‌سنت است |
کراچی و لاهور: تاج کمپنی لمیتد، [بی‌تا] |
فهرست ترجمه‌های کهن
درباره نخستین ترجمه فارسی قرآن، کهن‌ترین روایت مربوط به سلمان فارسی است. گویند ایرانیان به او نامه نوشتند که سوره حمد را برایشان به فارسی ترجمه کند. اسفراینی (د ۴۷۱ق) در تاج التراجم[۴] و سرخسی (۴۸۲ق) در المبسوط[۵] به این موضوع اشاره کرده‌اند؛ اما برخی دیگر، نقدهایی بر این موضوع زده، در عربی‌دانی سلمان تردید کرده‌اند.[۶]
فهرست زیر و توضیحات آن، برگرفته از مقاله «ترجمه‌های فارسی قرآن»[۷] و بر اساس سال نگارش ترجمه چینش شده است که از کهن‌ترین آغاز می‌شود.
|
عنوان |
مؤلف |
تاریخ نگارش |
توضیحات |
|
|
۱. |
ترجمه تفسیر طبری |
ناشناس |
سده ۴ق |
ترجمه کاملی از قرآن در این کتاب آمده است. این کتاب ترجمه تفسیر طبری نیست و به خطا چنین نام گرفته است. |
|
۲. |
سوره مائده از قرآنی کوفی با ترجمه استوار |
ناشناس |
به نظر می‌رسد همان ترجمه‌ای باشد که در ترجمه تفسیر طبری آمده است. |
|
|
۳. |
[ترجمه‌ای قدیم از قرآن کریم] |
ناشناس |
به نظر می‌رسد همان ترجمه‌ای باشد که در ترجمه تفسیر طبری آمده است. |
|
|
۴. |
[قرآن شماره ۴] |
ناشناس |
بسیار شبیه به ترجمه‌ای است که در ترجمه تفسیر طبری آمده است. |
|
|
۵. |
پلی میان شعر هجایی و عروضی فارسی |
ناشناس |
سده ۵ق (حدود) |
نثر نسبتاً موزون و گاه شبیه به شعر هجایی دارد. |
|
۶. |
تفسیر قرآن پاک |
ناشناس |
سده ۴ق (اواخر ۴ یا اوایل ۵) |
ترجمه آمیخته با تفسیر است و گویش خراسانی دارد و ساختار عبارات منطبق با ساختار آیات و از قالب دستور زبان فارسی خارج است. |
|
۷. |
تفسیر قرآن کمبریج |
ناشناس |
سده ۴-۵ق |
ترجمه به صورت مزجی در تفسیر آمده و دارای عبارات دستوری، واژگان کهن و گاه نایاب است. |
|
۸. |
[بخشی از تفسیری کهن] |
ناشناس |
سده ۵ق |
ترجمه آمیخته با تفسیر است و گویش خراسانی دارد و ساختار عبارات منطبق با ساختار آیات و از قالب دستور زبان فارسی خارج است. ترجمه دیگری نیز در این کتاب آمده که متأخرتر است. |
|
۹. |
[ترجمه‌ای کهن به فارسی] |
نجم‌الدین عمر نسفی (۵۳۸-۴۶۲ق) |
سده ۵ یا ۶ |
نثر موزون و مسجع دارد. |
|
۱۰. |
تفسیری بر عُشری از قرآن کریم |
ناشناس |
سده ۵ق |
در مقایسه با ترجمه‌های قبلی به دستور فارسی نزدیک‌تر و منشأ همین تحول است. |
|
۱۱. |
تاج التراجم فی تفسیر القرآن للاعاجم |
شاهفور بن طاهر اسفراینی (د ۴۷۱ق) |
سده ۵ (۴۶۰-۴۳۰ق) |
ترجمه تحت اللفظی و دارای واژگان فارسی اما در قالب نحو عربی است. |
|
۱۲. |
ترجمه قرآن موزه پارس |
ناشناس |
سده ۵ق |
هیچگونه تفسیری ندارد، برخاسته از خراسان و تقلیدی آشکار از ترجمه‌ای است که در ترجمه تفسیر طبری آمده است. |
|
۱۳. |
تفسیر سورآبادی |
ابوبکر عتیق نیشابوری |
سده ۵ق |
واژگان عربی نسبت به ترجمه‌های قبل بیشتر، اما ساختار جملات به دستور زبان فارسی نزدیک‌تر شده است. |
|
۱۴. |
تفسیر شنقشی |
شنقشی |
سده ۶ق (اواخر) |
گویش خراسانی و نثر عمومی فارسی‌تری دارد؛ اما واژگان عربی آن به حدود ۱۲ تا ۱۵٪ می‌رسد. |
|
۱۵. |
تفسیر کشف الاسرار |
سده ۶ق |
در سه نوبت نوشته شده و هر نوبت دارای ویژگی خود، نوبت دوم و سوم ترجمه شیوا و مطابق با دستور فارسی دارد اما نوبت اول ساختار عبارات غیرفارسی است. ترجمه آیات پیش از تفسیر آمده است. |
|
|
۱۶. |
تفسیر روض الجنان و روح الجنان |
سده ۶ق (دهه دوم و سوم) |
از ترجمه‌های قدیم پیروی کرده اما نثرش پسندیده و شیواست. عبارات دستور فارسی دارد اما کلمات عربی فراوان است. |
|
|
۱۷. |
معین الدین نیشابوری |
سده ۶ق |
فقط یک جلد از آن باقی است. نثر ترجمه پیرو ترجمه‌های گذشته است. |
|
|
۱۸. |
[ترجمه قرآن] |
ناشناس |
سده ۶ق (۵۵۶ق) |
شبیه به ترجمه‌ای است که در تفسیر روض الجنان آمده و از نظر جمله‌بندی و واژگان پیرو ترجمه‌های گذشته است. |
|
۱۹. |
تفسیر جلاء الاذهان |
سده ۸ق |
خلاصه‌ای از تفسیر روض الجنان است. ترجمه آیات درون تفسیرها آمده و نثر فارسی روان دارد. |
|
|
۲۰. |
تفسیر مواهب علیه |
حسین بن علی کاشفی |
سده ۹ق |
تفسیری سنی است. ساختار عبارات در ترجمه آیات، منطبق بر نحو عربی است و دارای واژگان کهن. |
|
۲۱. |
تفسیر ترجمة الخواص |
سده ۹ق (۸۹۷ تا ۸۹۹ق) |
نثر آن نثر دوره صفوی است که دارای ترکیبات عربی، عبارات خام، اوزان جمع عربی، جمله‌های بی‌فعل و... است. |
|
|
۲۱. |
تفسیر منهج الصادقین |
سده ۱۰ق (۹۸۲ق) |
نثر آن نثر دوره صفوی است که دارای ترکیبات عربی، عبارات خام، اوزان جمع عربی، جمله‌های بی‌فعل و... است |
|
|
۲۲. |
سده ۱۱ق |
ترجمه محتوایی و تفسیری است[۱] |
||
|
۲۳. |
فتح الرحمن |
شاه ولی الله دهلوی (د ۱۱۷۶ق) |
سده ۱۳ق |
ترجمه غالباً لفظ به لفظ، فارسی گاه ناهنجار و دارای ترکیبات بیشتر عربی و واژگان گاه عامیانه است. |
فهرست ترجمه‌های منظوم
فهرست زیر ترجمه‌های قرآن به شعر فارسی‌اند که بر اساس تاریخ اولین چاپ چینش شده‌اند.
|
مترجم |
نخستین چاپ |
کتاب‌شناسی |
|
|
۱. |
میرزا حسن اصفهانی (صفی‌علی شاه) |
۱۳۰۶ق[۸] |
چاپ سنگی |
|
۲. |
امید مجد |
۱۳۷۶ش[۹] |
ن‍ی‍ش‍اب‍ور: امید مجد، ۱۳۷۶ |
|
۳. |
محمد شائق |
۱۳۸۰ش[۱۰] |
تهران: فؤاد، ۱۳۸۰ |
|
۴. |
سیدمحمد علی‌محمدی (موسوی جزائری) |
۱۳۸۱ش[۱۱] |
قم: موسسه انتشارات حضرت معصومه (س)، ۱۳۸۱. |
|
۵. |
رضا ابوالمعالی |
۱۳۸۳ش[۱۲] |
تهران: خاص، ۱۳۸۳ش |
|
۵. |
سارا شمیزی |
۱۳۸۴ش[۱۳] |
|
|
۶. |
عباس احمدی |
۱۳۸۴ش[۱۴] |
|
|
۷. |
شهاب تشکری آرانی |
۱۳۸۴ش[۱۵] |
تهران: پ‍گ‍اه ان‍دی‍ش‍ه ، ۱۳۸۴. |
|
۸. |
کرم‌خدا امینیان |
۱۳۸۴ش[۱۶] |
قم: اسوه، ۱۳۸۴ |
|
۹. |
رستم کوشان |
۱۳۸۴ش[۱۷] |
تهران: مؤسسه خدمات علمی و آموزشی رزمندگان اسلام، ۱۳۸۴ش |
|
۱۰. |
عباس حداد کاشانی |
۱۳۸۴ش[۱۸] |
تهران: حافظ نوین، ۱۳۸۴ش |
پانویس
- ↑ به کوشش: محمدعلی رضایی اصفهانی، حسین شیرافکن، غلامعلی همایی، محسن اسماعیلی و محمد امینی
- ↑ قرآن با ترجمه ترکی آذربایجانی نیز از او در سال ۱۳۶۷ش از انتشارات اقبال چاپ شده است.
- ↑ جلد۱: ۱۳۴۶، جلد۲: ۱۳۴۹، جلد۳: ۱۳۵۳، جلد ۴: ۱۳۵۴.
- ↑ اسفراینی، تاج التراجم، ج۱، ص۸.
- ↑ سرخسی، المبسوط، ج۱، ص۳۷.
- ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، «ترجمه‌های فارسی قرآن»، ج۱۵، ص۸۱-۸۲.
- ↑ آذرتاش آذرنوش، «ترجمه‌های فارسی قرآن»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۵، ص۸۱.
- ↑ ناجی اصفهانی، «ترجمه منظوم صفی علی شاه»، ص۳۸۸.
- ↑ فولادوند، «قرآن مجید با ترجمه منظوم امید مجد»، ص۳۹۴.
- ↑ شائق، «القرآن الکریم، ترجمه منظوم»، ص۳۹۶.
- ↑ علی‌محمدی، «ترجمه منظوم قرآن کریم»، ص۳۹۸.
- ↑ سایت رسمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی.
- ↑ شمیزی، «گنج حکیم»، ص۴۰۷.
- ↑ احمدی، «القرآن الکریم»، ص۴۰۲.
- ↑ سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی؛ تشکری آرانی، «قرآن کریم با ترجمه شعر فارسی»، ص۴۰۰.
- ↑ امینیان، «القرآن الکریم»، ص۴۰۵.
- ↑ سایت رسمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی.
- ↑ سایت رسمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی.
منابع
- احمدی، عباس، «القرآن الکریم»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.
- تشکری آرانی، شهاب، «قرآن کریم با ترجمه شعر فارسی»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.
- خرمشاهی، بهاءالدین، بررسی ترجمه‌های امروزین فارسی قرآن کریم، چ۲، قم: مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی، ۱۳۸۹.
- دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج۱۵، تهران: ۱۳۸۷ش.
- سایت رسمی مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی
- سایت رسمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی.
- شائق، محمد، «القرآن الکریم، ترجمه منظوم]»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.
- شمیزی، سارا، «گنج حکیم»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.
- علی‌محمدی، سیدمحمد، «ترجمه منظوم قرآن کریم»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.
- فولادوند، محمدمهدی، «قرآن مجید با ترجمه منظوم امید مجد»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.
- ناجی اصفهانی، حامد، «ترجمه منظوم صفی علی شاه»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.
(برادران و خواهران دینی) سلام علیکم و رحمه الله و برکاته علیکم